ΙΔΕΟΨΥΧΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ (OBSESSIVE COMPULSIVE DISORDER)
H διαταραχή αυτή αποτελεί υποκατηγορία των νευρώσεων και χαρακτηρίζεται από έντονες ιδέες, σκέψεις και νοερές εικόνες φοβικού περιεχομένου, που «κολλούν» στο μυαλό του ατόμου και το κατακλύζουν με αποτέλεσμα, το ίδιο όσο και αν προσπαθεί, να μην μπορεί να απαλλαγεί από αυτές και να νιώθει αναγκασμένο να τις αναπαράγει ξανά και ξανά αφενός (ιδεοληψίες), και αφετέρου να προβαίνει σε μια σειρά «αντισταθμιστικών μέτρων», δηλαδή ενεργειών που αποσοβούν, έστω και προσωρινά, αυτές τις βασανιστικές σκέψεις και το ανακουφίζουν (ψυχαναγκασμοί).
Τέτοιες ιδέες μπορεί π.χ να αφορούν το φόβο μόλυνσης από μικρόβια και ως «αντιστάθμισμα» ένα άτομο μπορεί να πλένει τα χέρια του άπειρες φορές μέσα στην ημέρα, μέχρι του σημείου να ερεθίσει ή να τραυματίσει την επιδερμίδα του. Η μπορεί να φοβάται ότι δεν κλείδωσε το σπίτι του, ότι δεν έκλεισε το μάτι της κουζίνας ή ότι δεν έβγαλε από την πρίζα μια ηλεκτρική συσκευή, οπότε και θα επιστρέψει δεκάδες φορές για έλεγχο, μέχρις ότου ο ίδιος να νιώσει πιο ασφαλής και ανακουφισμένος.
Πολλές φορές το αντίμετρο σε μια ιδεοληψία, μπορεί να είναι η στερεότυπη επανάληψη μιας λέξης, φράσης, κίνησης ή και μιας ολόκληρης «τελετουργίας» που είναι εν πολλοίς αυθαίρετη, δεν έχει δηλαδή αιτιολογική σύνδεση και συνάφεια με την ιδεοληψία. Το «χτυπάω ξύλο», «σταυρώνω τα δάχτυλά μου», μπαίνω «με το δεξί» σε ένα χώρο, είναι τέτοιου είδους ευρέως διαδεδομένοι, «αθώοι» ψυχαναγκασμοί, στους οποίους όλοι κατά καιρούς καταφεύγουμε. Η συχνότητα η ένταση αλλά και η δυσφορία, ο φόβος και συχνά ο πανικός που προκαλείται στο άτομο σε περίπτωση μη εκτέλεσης των αντίμετρων, είναι αυτά που κάνουν την διαφορά.
Αυτές οι πράξεις γίνονται με ιδιαίτερα έντονο, στερεοτυπικό, «πυρετικό» τρόπο, το άτομο βιώνει τρομερό άγχος και ουσιαστικά, όλη η καθημερινότητα του μεταβάλλεται, ούτως ώστε να μπορέσει να ενσωματώσει αυτές τις πρακτικές, με συνέπεια να παρεμποδίζεται η κανονικότητα της ζωής του, η εργασία του, οι διαπροσωπικές και οι κοινωνικές του σχέσεις, η ελευθερία και η αυτοδιάθεση του. Το ίδιο το άτομο υποφέρει καθώς αναγνωρίζει το παράλογο της συμπεριφοράς του, όμως φοβάται περισσότερο αυτό που πιστεύει ότι θα του συμβεί αν δεν προβεί στις «εξουδετερωτικές» του ρουτίνες και έτσι παραμένει εγκλωβισμένος σε αυτές.
Οι συχνότερες ιδεοληψίες αφορούν το φόβο ακαθαρσιών και μικροβίων, το φόβο τραυματισμού ή θανάτου, την ανάγκη να υπάρχει απόλυτη τάξη και συμμετρία σε αντικείμενα και περιβάλλοντα χώρο.
Η γενετική προδιάθεση αλλά και η χημεία του εγκεφάλου, φαίνονται να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση και εξέλιξη της διαταραχής. Γι’αυτό και η φαρμακευτική θεραπευτική προσέγγιση είναι εκ των ουκ άνευ. Ωστόσο για αποτελεσματικότερη και συνολικότερη αντιμετώπιση της διαταραχής αυτής, μαζί με την όποια φαρμακευτική αγωγή, συνιστάται η ψυχοθεραπευτική προσέγγιση, προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα βαθύτερα αίτια και οι ενδοψυχικές συγκρούσεις που βρίσκονται στο υπόβαθρο αυτής της κατάστασης. Επιπλέον συχνά η διαταραχή αυτή συνυπάρχει με άλλες ψυχολογικές δυσκολίες, όπως οι κρίσεις πανικού ή η κατάθλιψη, γεγονός που καθιστά την συνεπή και αξιόπιστη ψυχολογική υποστήριξη, επιβεβλημένη.
