Οι διαταραχές της διατροφής συνιστούν ανορθόδοξες μορφές διατροφικής συμπεριφοράς και αφορούν στην υιοθέτηση ακραίων διατροφικών συνηθειών (αποχή από τροφή, βουλιμία, υπερφαγία), σε μια προσπάθεια αντιμετώπισης βαθύτερων ψυχολογικών δυσκολιών, όπως η χαμηλή αυτο-εκτίμηση και αυτοπεποίθηση, η κατάθλιψη, η δυσκολία στη διαχείριση των συναισθημάτων, τα προβλήματα επικοινωνίας, τόσο στο στενό οικογενειακό όσο και στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Σύμφωνα με έρευνες που έγιναν στον αμερικανικό πληθυσμό, οι διαταραχές αυτές εμφανίζονται σε ποσοστό 2%-6% και πλήττουν κυρίως πολύ νεαρά άτομα που διανύουν την εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενηλικίωσης, ενώ στη συντριπτική πλειοψηφία τους, τα άτομα αυτά είναι γένους θηλυκού. Πέρα από το ψυχολογικό τους υπόβαθρο, οι διαταραχές της διατροφής, φαίνονται να συνδέονται με κληρονομικούς παράγοντες αλλά και με τη λειτουργία των νευροδιαβιβαστών του εγκεφάλου, καθώς τόσο τα επίπεδα της σεροτονίνης όσο και τα επίπεδα της νορεπινεφρίνης, παρουσιάζονται σημαντικά μειωμένα κατά τις οξείες φάσεις εμφάνισης των διαταραχών. Οι γνωστότερες διαταραχές της διατροφής είναι η νευρική ανορεξία, η βουλιμία και η ψυχαναγκαστική υπερφαγία.
ΝΕΥΡΙΚΉ ΑΝΟΡΕΞΙΑ (Anorexia Nervosa)
Στην περίπτωση αυτή, το ενδεχόμενο αύξησης του σωματικού βάρους, πραγματικό ή όχι, τρομοκρατεί το άτομο και του δημιουργεί απέχθεια για το σώμα του, καθώς το ίδιο αντιλαμβάνεται τον εαυτό του πιο «στρουμπουλό», πιο «γεμάτο», πιο παχύ ουσιαστικά απ’ ότι πραγματικά είναι, βιώνοντας την εμπειρία μιας διαστρεβλωμένης εικόνας του εαυτού, που όμως για το άτομο είναι πέρα για πέρα ρεαλιστική και αληθινή. Έτσι καταλήγει να μειώνει ή να αποφεύγει εντελώς την πρόσληψη τροφής, έστω και την μικρή εκείνη ποσότητα που θα διασφάλιζε την διατήρηση του ελάχιστου φυσιολογικού ορίου σωματικού βάρους. Μερικές από τις ρουτίνες στις οποίες εμπλέκεται το άτομο με νευρική ανορεξία, είναι ο δραστικός περιορισμός των τροφών σε ελάχιστα είδη που το ίδιο θεωρεί ότι δεν παχαίνουν, η πρόκληση εκούσιου εμετού, η χρήση διουρητικών και καθαρτικών σκευασμάτων, η υπερβολική σωματική άσκηση, το συνεχές ζύγισμα, οι συχνές μετρήσεις με μεζούρα, το εντατικό κοίταγμα στον καθρέφτη. Η αυτοπεποίθηση και η αυτό-αξία φιλτράρονται μέσα από το σχήμα του σώματος και την επίτευξη χαμηλού βάρους. Η απώλεια βάρους ισούται με επιτυχία, αυτοκυριαρχία και ενίσχυση της αυτό-αξίας, ενώ η πρόσληψη βάρους σηματοδοτεί μια επώδυνη και απογοητευτική κατάσταση προσωπικής αποτυχίας, αμφισβήτησης και απαξίωσης και μια θεωρούμενη έλλειψη ελέγχου του ατόμου στην ίδια του τη ζωή.ΒΟΥΛΙΜΙΑ (BULIMIA NERVOSA)Αφορά την ψυχαναγκαστική κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων, συνήθως ανθυγιεινών τροφών (π.χ. γλυκά, chips, σοκολάτες), μέσα σε πολύ σύντομα χρονικά διαστήματα. Τα επεισόδια αυτά, λαμβάνουν χώρα «στα κρυφά» όταν δεν είναι άλλοι παρόντες, ενώ έχουν ως αφορμή διαπροσωπικές δυσκολίες, απογοήτευση, ανία ή κατάθλιψη. Ωστόσο, μπορεί να αποτελούν και αντίδραση σε μια παρατεταμένη δίαιτα ή νηστεία. Η προσωρινή ανακούφιση που προσφέρει το ακατάσχετο τσιμπολόγημα παχυντικών λιχουδιών, δίνει τη θέση της σε αισθήματα μειωμένης αυτοπεποίθησης, τύψεις, ντροπή και ακόμα μεγαλύτερη απογοήτευση. Γι’αυτό πάντοτε ακολουθούν ψυχαναγκαστικές πρακτικές «κάθαρσης» του οργανισμού, προκειμένου να αποφευχθεί η επαπειλούμενη πρόσληψη βάρους (εκούσιος εμετός, εξοντωτική άσκηση, μέτρημα, ζύγισμα, κατανάλωση καθαρτικών ουσιών, χαπιών και σκευασμάτων αδυνατίσματος κλπ).
ΒΟΥΛΙΜΙΑ (BULIMIA NERVOSA)
Αφορά την ψυχαναγκαστική κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων, συνήθως ανθυγιεινών τροφών (π.χ. γλυκά, chips, σοκολάτες), μέσα σε πολύ σύντομα χρονικά διαστήματα. Τα επεισόδια αυτά, λαμβάνουν χώρα «στα κρυφά» όταν δεν είναι άλλοι παρόντες, ενώ έχουν ως αφορμή διαπροσωπικές δυσκολίες, απογοήτευση, ανία ή κατάθλιψη. Ωστόσο, μπορεί να αποτελούν και αντίδραση σε μια παρατεταμένη δίαιτα ή νηστεία. Η προσωρινή ανακούφιση που προσφέρει το ακατάσχετο τσιμπολόγημα παχυντικών λιχουδιών, δίνει τη θέση της σε αισθήματα μειωμένης αυτοπεποίθησης, τύψεις, ντροπή και ακόμα μεγαλύτερη απογοήτευση. Γι’αυτό πάντοτε ακολουθούν ψυχαναγκαστικές πρακτικές «κάθαρσης» του οργανισμού, προκειμένου να αποφευχθεί η επαπειλούμενη πρόσληψη βάρους (εκούσιος εμετός, εξοντωτική άσκηση, μέτρημα, ζύγισμα, κατανάλωση καθαρτικών ουσιών, χαπιών και σκευασμάτων αδυνατίσματος κλπ).
ΨΥΧΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΥΠΕΡΦΑΓΙΑ (COMPULSIVE OVEREATING)
Και σε αυτή την περίπτωση το φαγητό λειτουργεί σαν «παρηγοριά» και «καταφύγιο», απέναντι στους καθημερινούς στρεσσογόνους παράγοντες, τα συναισθηματικά κενά και την κατάθλιψη. Πάλι το τσιμπολόγημα γίνεται «στα κλεφτά», όμως εδώ είναι διαρκές, σχεδόν όλη τη μέρα, και δεν περιορίζεται σε συγκεκριμένα επεισόδια υπερφαγίας. Τα άτομα αυτά βρίσκονται διαρκώς σε δίαιτα και αυτοπεριορισμό, τα απασχολεί πολύ το βάρος τους και «παλεύουν» διαρκώς με τη ζυγαριά. Όταν οι δίαιτες πετυχαίνουν την απώλεια κάποιων κιλών, τα άτομα εμψυχώνονται και αισιοδοξούν αλλά η μετέπειτα ανάκτηση των κιλών αυτών, τα απογοητεύει εκ νέου, δημιουργώντας έτσι ένα φαύλο κύκλο.Οι διατροφικές διαταραχές είναι χρόνιες, πολυσύνθετες καταστάσεις και δεν ξεπερνιούνται από μόνες τους. Η μη έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση τους, μπορεί να αποβεί μοιραία για την υγεία ή ακόμα και για την ζωή του ατόμου. Γι’αυτό απαιτείται συνεπής και τακτική ιατρική παρακολούθηση αφενός και αφετέρου παράλληλη σταθερή συμβουλευτική βοήθεια και ψυχολογική υποστήριξη. Επίσης χρειάζεται υπομονή και επιμονή, τόσο από το ίδιο το άτομο όσο και από την οικογένεια του, ειλικρίνεια, αγάπη, κατανόηση και αποφυγή κάθε αρνητικής κριτικής και στιγματισμού.
