Σας καλωσορίζω και εγώ με την σειρά μου στην παρουσίαση του βιβλίου ‘ο Δρόμος είσαι εσύ’ του αγαπητού μας φίλου Ευγένιου.
Όσον αναφορά το βιβλίο αυτό, θα ήθελα να αναφέρω ότι είναι ένα εξαιρετικά αξιόλογο και περιεκτικό βιβλίο που ο καθένας μας καλό είναι να το έχει συνέχεια κοντά του εύκαιρο καθώς δεν πρόκειται, κατά την γνώμη μου, για ένα ανάγνωσμα της μιας φοράς αλλά για ένα οδηγό ζωής, στον οποίο ανάλογα με τις περιστάσεις και συνθήκες της ζωής του ο καθένας μπορεί να ανατρέχει, όσο συχνά θέλει ακόμα και σε καθημερινή βάση, διαβάζοντας και εφαρμόζοντας τα κομμάτια εκείνα που χρειάζεται. Τοιουτοτρόπως σταδιακά το περιεχόμενο του βιβλίου αυτού θα μετατραπεί από νοητική επεξεργασία σε βίωμα και θα λειτουργήσει για τον σκοπό που το προόρισε ο συγγραφέας του, την ανάδυση του ατόφιου αληθινού εαυτού.
Στο βιβλίο αυτό περιγράφεται ένα ταξίδι με σκοπό την ανακάλυψη του εσωτερικού μας εαυτού, του πραγματικού μας εαυτού, του αληθινού μας εαυτού, όπου ο συγγραφέας αξιοποιεί την αλληγορία των τεσσάρων εποχών του χρόνου, με τις οποίες συμβολίζει τις διαδοχικές φάσεις αυτό-ανακάλυψης και αυτεπίγνωσης. Το ταξίδι αυτό ωστόσο δεν είναι ούτε απλό ούτε εύκολο. Είναι μια διαδικασία που απαιτεί μακρόχρονη προσπάθεια και εντέλει ολοκληρώνεται με την θυσία του επίκτητου-ψεύτικου εαυτού όπως αυτός έχει διαμορφωθεί από πολιτισμικά, πολιτιστικά, κοινωνικά και μαθησιακά στερεότυπα, προκατασκευές και προκαταλήψεις, για χάρη της ανάδυσης του αληθινού πρωτογενούς και αυθεντικού εαυτού. Είναι μια δύσκολη διαδικασία και αγώνας, που είναι όμως αντάξιος του στόχου. ? Πως θα ήταν δυνατόν ένα τόσο υψίστης σημασίας έργο να ήταν ταυτόχρονα και εύκολο και γρήγορο;
Εδώ μιλάμε για ένα ταξίδι από την μη-συνειδητότητα στην συνειδητότητα. Είναι μια ‘θεραπευτική’ διαδρομή που από την μία θέση στην άλλη πραγματοποιείται μια επαναδιαπραγμάτευση των τραυματικών και περιοριστικών γεγονότων, των σκέψεων, των θέσεων, των απόψεων, των βιωμάτων, των συναισθημάτων, της μέχρι τώρα μάθησης μας. Είναι ένας απεγκλωβισμός και απελευθέρωση από όλα αυτά που νομίζουμε ότι είμαστε, έτσι ώστε σταδιακά να επιτύχουμε ‘υψηλοτέρα επίπεδα ελευθερίας’ με τελικό προορισμό τη καθοδήγηση του εαυτού μας από τον ίδιο μας τον εαυτό καθώς και την ανάληψη ευθύνης για τον εαυτό μας.
Με Φροϋδικούς όρους, θα μπορούσαμε να περιγράψουμε το ταξίδι αυτό σαν την προσπάθεια για να γίνει το ασυνείδητο προσυνειδητό και το προσυνειδητό να γίνει συνειδητό, δηλαδή πιο απλά το σκοτάδι να γίνει ημίφως και το ημίφως να γίνει άπλετο φως.
Να σας δώσω ένα παράδειγμα για αυτό που μόλις ανέφερα. Ο άνθρωπος αρκετές φορές την ημέρα, ερχόμενος σε επαφή με ψυχικά δύσκολες ή επίπονες καταστάσεις, επιστρατεύει ασυνείδητα του μηχανισμούς που ο Φρόυντ απεκάλεσε «μηχανισμούς άμυνας» (αρκετοί αναφέρονται και μέσα στο βιβλίο – όπως άρνηση, προβολή, κοκ) δηλαδή ασυνείδητα ενεργοποιούμενα προγράμματα προστασίας της ακεραιότητας του εαυτού μας, που μας βοηθούν να ξεπεράσουμε με ευκολία τις όποιες δυσκολίες, με αντίτιμο όμως την διαστρέβλωση της πραγματικότητας. Τέτοιου είδους μηχανισμοί, που για τον καθημερινό άνθρωπο είναι εξαιρετικά ευεργετικοί και σωτήριοι, (μέχρι ενός σημείου – κατάχρηση) στον άνθρωπο που φλέγεται από την επιθυμία να ανακαλύψει τον αληθινό του εαυτό μετατρέπονται σε εμπόδιο, και πρέπει να αναγνωριστούν: ποιοι είναι, πως λειτουργούν, με ποιο τρόπο διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα, να γίνουν συνειδητοί και τέλος στην πορεία να απορριφθούν.
Ουσιαστικά, πρόκειται για ένα ταξίδι πνευματικής ανάπτυξης στο οποίο ο συγγραφέας δίνει όλες τις απαραίτητες πνευματικές γνώσεις και τεχνικές και υποδεικνύει έναν εφικτό και ολοκληρωμένο δρόμο προς την αυτοπραγμάτωση.
Ωστόσο, όπως και η ίδια η έννοια της αυτοπραγμάτωσης δηλώνει, πρόκειται για μια διαδικασία που αναλαμβάνετε εσείς για τον ίδιο σας τον εαυτό, είναι μια εργασία όπου εσείς οι ίδιοι αναλαμβάνετε την ευθύνη του εαυτούς σας και συνεπώς ένα έργο που κανείς άλλος δεν μπορεί να το διεκπεραιώσει για λογαριασμό σας, είναι η μεταστοιχείωση του μολύβδου σε λαμπερό χρυσό.
Είναι ένα ταξίδι ανακάλυψης του εαυτού μου, ποιός είμαι, πως σκέφτομαι, πως λειτουργώ, τι νιώθω, γιατί σκέπτομαι με αυτούς τους συγκεκριμένους τρόπους, γιατί έχω αυτά τα συναισθήματα, γιατί αντιδρώ με αυτούς τους τρόπους, γιατί μου συμβαίνουν όσα μου συμβαίνουν;
Μόλις ο άνθρωπος αντιληφτεί και συνειδητοποιήσει τα «πως» και τα «γιατί» που τον αφορούν, τότε αντιλαμβάνεται ότι ήταν μια μηχανή παραγωγής αυτοματοποιημένων αντιδράσεων και όχι ένας σκεπτόμενος άνθρωπος επιλογών και δράσεων. Αυτή η συνειδητοποίηση, είναι το πρώτο και το ουσιαστικότερο βήμα για το πέρασμα καθενός από εμάς από την ασάφεια και την χαοτική κατάσταση, προς την συνειδητότητα.
Παρά ταύτα, το ταξίδι αυτό προς την προσωπική «Ιθάκη», (Καβάφης γνώση και περιπέτεια) προϋποθέτει μια μακριά πορεία αυτό-παρατήρησης, γνώσης και βιώματος, που ενέχει δυσκολίες, εμπόδια, απογοητεύσεις, ματαιώσεις, «Κύκλωπες και Λαιστρυγόνες» τους οποίους ο αποφασισμένος εξερευνητής θα υπερνικήσει.
Το πρώτο και σημαντικότερο εμπόδιο, αφορά την άποψη κάθε ανθρώπου για το πνεύμα και την ύλη. Αν δεν πιστεύει ότι είναι ένα αθάνατο πνεύμα ενδεδυμένο υλικό σώμα και εστιάζεται στην ύπαρξη ενός υλικού σώματος που έχει αναπτύξει συνειδητότητα, τότε δεν έχει αποκτήσει αρκετά ισχυρό κίνητρο για να ξεκινήσει το ταξίδι. Σεβαστή είναι βέβαια η προσέγγιση του, αλλά πιστεύω ότι η άποψη αυτή έχει απόλυτα υλιστικό χαρακτήρα, μπερδεύοντας τον οδηγό ενός αυτοκινήτου με το ίδιο το αυτοκίνητο. Το «αυτοκίνητο», το υπέροχο σώμα μας είναι ένα όχημα που δίνει την δυνατότητα στο αθάνατο πνεύμα μας να επικοινωνήσει, να δει, να αισθανθεί, να ακούσει, να μυρίσει, να γευθεί, να δράσει, να μάθει, να εξελιχθεί στο επίπεδο του υλικού κόσμου. Υπάρχει το αθάνατο πνεύμα μας, και το νοικιασμένο από αυτό αυτοκίνητο μας που κάποια στιγμή θα το επιστρέψουμε εκεί από όπου το νοικιάσαμε.
Το επόμενο εμπόδιο, είναι η συνήθεια και η τεμπελιά. Η συνήθεια, είναι ένας επαναληπτικός, αυτοματοποιημένος και επίκτητος τρόπος δράσης και συμπεριφοράς. Είναι ένας εκπληκτικός μηχανισμός αποδέσμευσης της προσοχής μας από ερεθίσματα που δεν είναι στο προσκήνιο και η κατεύθυνση της σε άλλα που είναι χρήσιμα και επείγοντα (παράδειγμα α. εκμάθηση αυτοκινήτου και β.έμπειρος οδηγός). Δυστυχώς, αυτή η κατά τα άλλα βοηθητική διαδικασία, έχει και κάποιες παρενέργειες, καθώς όπου επικρατεί η συνήθεια υπάρχει σφοδρή αντίσταση και αντίδραση στις αλλαγές. Και ενώ ο άνθρωπος πρέπει να δοκιμάσει νέα σχήματα συμπεριφοράς αντιδρά επιζητώντας να παραμείνει προσκολλημένος σε οικεία, δοκιμασμένα άλλα πεπαλαιωμένα και αναποτελεσματικά σχήματα.
Μαζί με την συνήθεια έρχεται και δρα «επικουρικά» (αρνητικά) και η τεμπελιά, καθώς η οποιαδήποτε αλλαγή απαιτεί χρόνο, κόπο, προσπάθεια και θέληση.
Σύμφωνα με τον επιστημονικό όρο, δανεισμένο από την ψυχολογία των συστημάτων, κάθε σύστημα (οργανισμός – άνθρωπος -οικογένεια – επιχείρηση κοκ) χαρακτηρίζεται από εντροπία, δηλαδή από την τάση ενός συστήματος για αποδιοργάνωση. Είναι ο βαθμός αταξίας ενός συστήματος (όταν αυξάνει αρρώστια – θάνατος). Αντίθετα η εργασία που αναλαμβάνουμε, περιορίζει και καθυστερεί την τάση για αποδιοργάνωση και αταξία, καθόσον επαναφέρει την τάξη και την αναδιοργάνωση.
Ακολούθως, ένας ακόμη ανασταλτικός παράγοντας είναι ο φόβος, που σε αυτή την περίπτωσή έχει δύο μορφές, δύο πρόσωπα: η πρώτη μορφή αφορά τον φόβο σχετικά με το τι θα ανακαλύψω για τον εαυτό μου σαν αποτέλεσμα αυτής της ενδοσκόπησης. Στο βιβλίο αυτό περιγράφονται ασκήσεις για την αποδοχή των ελαττωμάτων μου, για τις σκέψεις μου, για τα συναισθήματά μου, για την συνειδητότητά μου. Μα εγώ είμαι τέλειος, αλάθητος, θεός, ? για ποια ελαττώματα μιλάει; Για του άλλου τα ελαττώματα μιλάει. ? Θα έρθω εγώ σε σύγκρουση με την απατηλά φουσκωμένη αυτο-εικόνα μου που θα πρέπει να αναδημιουργήσω, ? με τον εγωισμό μου που θα πρέπει να απαρνηθώ και να γίνω ταπεινός; ? Θα πρέπει να αφιερώσω χρόνο και κόπο για διάβασμα και ασκήσεις αντί να δω τηλεόραση; Για να ανακαλύψω ότι πιθανόν έχω μια προσωπικότητα που εάν την δω στον καθρέπτη ίσως και να τρομάξω; «Απελθέτω απ’ εμού το βιβλίον τούτο».
Όμως το πρώτο στάδιο της αλλαγής είναι η αποδοχή του εαυτού μου έτσι όπως ακριβώς είναι, όπως έχει διαμορφωθεί από την μάθηση που είχα, από τους γονείς μου τους συγγενείς μου, τους γείτονες, το σχολείο, την εκκλησία, τους φίλους ,τα βιβλία, τα ΜΜΕ, τα κοινωνικά πρότυπα. Εάν δεν αναγνωρίσω τα επίπλαστα κομμάτια μου πως θα τα μεταλλάξω, και κατόπιν θα τα αφήσω πίσω μου;
Η δεύτερη μορφή του φόβου έχει να κάνει με τον φόβο μπροστά στην ελευθερία. Και σε αυτό το σημείο αμέσως όλοι θα πούμε ανοησίες, γιατί να φοβηθούμε την ελευθερία; Όμως όσο και εάν σας φανεί περίεργο είναι η κυριότερη ανασταλτική αιτία για να μην προχωρήσουμε, να μην ωριμάσουμε να μην εξελιχθούμε. Η πιο ειλικρινής απάντηση στην πάρα πάνω ερώτηση είναι ότι δεν θέλουμε να έχουμε την ευθύνη του εαυτού μας, και αντ’ αυτού θέλουμε να την έχουν άλλοι, π.χ. οι γονείς μας, οι φίλοι μας, οι δάσκαλοί μας, οι κρατικοί φορείς, ο εργοδότης μας, ο προϊστάμενος μας, κοκ. Κάθε πράξη αυτενέργειας και αυτοδιάθεσης, κάθε επιλογή, κάθε ατομική απόφασή και πρωτοβουλία, εμπεριέχει την ανάληψη ευθύνης. Το άτομο «χρεώνεται» τις επιλογές του και πληρώνει το αντίτιμο για αυτές είτε με θετικό είτε με αρνητικό τρόπο. Πόσοι όμως είναι σε θέση – πραγματικά – για μια τέτοια ανάληψη ευθύνης, πόσοι είναι έτοιμοι να πάρουν μια απόφαση να δράσουν σύμφωνα με αυτήν και να αναλάβουν το κόστος της όποιας δράσης τους;
Από την άλλη μεριά, η απόκτηση μεγαλύτερης αυτοεπίγνωσης απελευθερώνει από τα δεσμά που μόνος ο καθένας μας δημιουργεί. Ο άνθρωπος, συνειδητά πλέον βγαίνει στο προσκήνιο της ζωής του, κάνει λάθη και σωστά, χαίρεται, πονά και μαθαίνει και γίνεται σταδιακά όλο και πιο ώριμος διαμορφώνοντας μια πιο ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Γίνεται ουσιαστικός, προσαρμόζεται σε δυσκολίες και αντιμετωπίζει τις προκλήσεις τις οποίες επιμελώς πριν απέφευγε να τις δει, γίνεται δυναμικός, αυτεξούσιος, αποτελεσματικός, υπεύθυνος, καλύτερος. Δεν είναι βέβαια αλάθητος, ούτε τέλειος, όμως είναι σίγουρα πιο ανοικτός, ειλικρινής, έντιμος και αληθινός απέναντι στον εαυτό του και τους συνανθρώπους του.
Ο αγώνας για την συντήρηση της επίκτητης-ψεύτικης προσωπικότητας έχει ανάγκη από άμυνες, δικαιολογίες, ωραιοποιήσεις, εκλογικεύσεις, διλήμματα, δισταγμούς, αμφιβολίες και κυρίως από φόβο.
Αντίθετα η ουσιαστική εσωτερική καλλιέργεια που αναπτύσσει τα ατομικά στοιχεία που βρίσκονται στον πυρήνα ενός ανθρώπου, τα χαρίσματα που ο καθένας διαθέτει και τον κάνουν να ξεχωρίζει, πυροδοτεί την δύναμη, την αποφασιστικότητα, την αυτοεκτίμηση, την υπευθυνότητα, την πίστη, τον σεβασμό για τον εαυτό και τους άλλους, την ωριμότητα και την αυτό-αξία. Και τότε είναι που αναδύεται στην επιφάνεια ο αληθινός εαυτός, απλός, απέριττος, αυθεντικός και αφτιασίδοτος, τροφοδοτούμενος μονάχα από την δική του αλήθεια και δύναμη, χωρία τα κοινωνικώς επιβεβλημένα δεκανίκια στα οποία δεν νιώθει πλέον ούτε την ανάγκη ούτε την παραμικρή επιθυμία να στηριχθεί.
Ο άνθρωπος ανοίγει τον δρόμο και περπατά με σιγουριά, σταθερότητα, ηρεμία, γαλήνη. Και ακόμα περισσότερο ο άνθρωπος είναι ο δρόμος και τώρα πια το έχει αναγνωρίσει νοητικά και το έχει νιώσει με όλο του το είναι. Ο δρόμος είμαι εγώ, ο δρόμος είσαι εσύ. Έτσι ήταν, έτσι είναι και έτσι θα είναι πάντοτε.
